Τεστ δυσανεξίας. Πόσο ακριβείς είναι;

Σκέφτεστε να κάνετε μια εξέταση αίματος για να δείτε εάν έχετε ευαισθησία σε κάποια τρόφιμα; Στο κάτω κάτω, είναι ένα ιατρικό τεστ σωστά; Λοιπόν, ίσως τελικά δεν είναι πραγματικά έτσι. Θα μπορούσα απλά να γράψω “όχι, τέλος συζήτησης, πάμε παρακάτω”, αλλά ας το αναλύσουμε λίγο.

Καταρχήν, η ευαισθησία στα τρόφιμα (food sensitivity) δεν είναι επίσημη ιατρική διάγνωση. Αυτός ο όρος, ωστόσο, χρησιμοποιείται από τους κατασκευαστές διαφόρων εξετάσεων αίματος που ισχυρίζονται ότι ανιχνεύουν ευαισθησίες σε ορισμένα τρόφιμα. Και τα στοιχεία που υποστηρίζουν την ικανότητα αυτών των εξετάσεων αίματος να αξιολογούν προβλήματα με την κατανάλωση ορισμένων τροφίμων είναι (πολύ, μα πάρα πολύ) αμφισβητήσιμα.

Αλλεργία vs δυσανεξία vs ευαισθησία

Οι τροφικές αλλεργίες συμβαίνουν όταν το ανοσοποιητικό σύστημα αντιδρά σε μια ουσία, η οποία είναι συνήθως μια πρωτεΐνη, σε μια τροφή ή μια ομάδα τροφίμων. Συνήθως, το ανοσοποιητικό σύστημα μπαίνει σε “συναγερμό” όταν ανιχνεύει μια επιβλαβή ουσία. Αυτό το κάνει δημιουργώντας αντισώματα. Όταν κάποιος έχει τροφική αλλεργία, το ανοσοποιητικό του σύστημα αναγνωρίζει μια συγκεκριμένη πρωτεΐνη ως επιβλαβή και δημιουργεί αντισώματα για να την καταπολεμήσει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα μια σειρά συμπτωμάτων, όπως δερματικά εξανθήματα και αναπνευστικά προβλήματα.

Οι δυσανεξίες στα τρόφιμα ΔΕΝ είναι αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος. Αφορούν το πρόβλημα της πέψης των τροφίμων. Οι δυσανεξίες στα τρόφιμα συμβαίνουν λόγω της έλλειψης ενός ενζύμου που απαιτείται για την πέψη ορισμένων τροφίμων ή μερικές φορές, ως αντίδραση σε πρόσθετα ή φυσικά συστατικά στα τρόφιμα. Άτομα με δυσανεξία στα τρόφιμα μπορεί να είναι σε θέση να τρώνε μικρές ποσότητες των τροφίμων που “ενοχλούν”. Όμως, όταν καταναλώσουν πάρα πολύ, το σώμα τους αντιδρά. Για παράδειγμα, πολλά άτομα με δυσανεξία στη λακτόζη βρίσκουν ότι μπορούν να πίνουν μια μικρή ποσότητα γάλακτος με γεύματα ή να τρώνε γιαούρτι ή άλλα τρόφιμα με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε λακτόζη χωρίς να εμφανίσουν συμπτώματα.

Και τέλος, η ευαισθησία στα τρόφιμα ή αλλιώς food sensitivity, ΔΕΝ έχει οποιονδήποτε ιατρικό ορισμό. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να σημαίνει το… οτιδήποτε. Μερικές φορές, αυτός ο όρος χρησιμοποιείται αντί της δυσανεξίας στα τρόφιμα, όπως ευαισθησία σε θειώδη άλατα και ευαισθησία στην ισταμίνη. Ως επί το πλείστον όμως, χρησιμοποιείται ως φράση αλίευσης που περιλαμβάνει τόσο τροφικές αλλεργίες όσο και δυσανεξίες.

Εάν όντως πιστεύετε ότι μπορεί να έχετε τροφική αλλεργία ή δυσανεξία, μιλήστε με τον γιατρό σας. Συζητήστε τα συμπτώματά σας, ώστε να αποκλείονται πρώτα άλλες πιθανές καταστάσεις. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα για την κοιλιοκάκη, καθώς μπορεί να προκαλέσει (σοβαρή) βλάβη στο λεπτό έντερο. Σε ορισμένες περιπτώσεις, άτομα που εμφανίζουν συμπτώματα παρόμοια με αυτά της κοιλιοκάκης, αλλά τα κλινικά ευρήματα είναι αρνητικά, μπορεί να ειπωθεί ότι έχουν ευαισθησία στη γλουτένη χωρίς όμως να υπάρχει κοιλιοκάκη (non-celiac gluten sensitivity). Η έρευνα είναι περιορισμένη αυτή τη στιγμή και δεν υπάρχει συγκεκριμένη δοκιμή για αυτήν. Μερικά από αυτά τα άτομα με non-celiac gluten sensitivity, μπορεί να παρατηρήσουν βελτιώσεις σε συμπτώματα όπως είναι το κοιλιακό άλγος, το φούσκωμα, η διάρροια, η δυσκοιλιότητα και η χρόνια κόπωση, όταν αποφεύγονται τροφές που περιέχουν γλουτένη. Ωστόσο, η αποφυγή της γλουτένης δεν φαίνεται να βοηθά όλους να διαχειριστούν αυτά τα συμπτώματα, επομένως μπορεί να προτείνονται και άλλες αλλαγές στη διατροφή.

Τι γίνεται όμως με τα Τεστ δυσανεξίας για ευαισθησία στα τρόφιμα;

Ενώ η «ευαισθησία στα τρόφιμα» (food sensitivity) δεν είναι επίσημη διάγνωση, η δημοτικότητα αυτών των τεστ έχει αυξηθεί. Ωστόσο, αυτή τη στιγμή που μιλάμε, ΔΕΝ υπάρχουν στοιχεία που να υποστηρίζουν τη χρήση αυτών των τεστ για τη διάγνωση ανεπιθύμητων ενεργειών από συγκεκριμένα τρόφιμα.

Υπάρχει μια ποικιλία εξετάσεων αίματος που προσφέρονται, που ισχυρίζονται ότι εξετάζουν για ευαισθησίες στα τρόφιμα. Παρόμοια και με τα τεστ αλλεργίας, αυτά τα τεστ, συνήθως ελέγχουν αντισώματα ανοσοσφαιρίνης (IgG). Και εδώ έχουμε τις εξής διαφορές:

• Στην περίπτωση τροφικών αλλεργιών, χρησιμοποιούνται δερματικά τσιμπήματα (skin prick) και εξετάσεις αίματος που μετρούν μια πρωτεΐνη που ονομάζεται ανοσοσφαιρίνη Ε ή IgE. Η παρουσία αντισωμάτων IgE γενικά υποδεικνύει μια απόκριση του ανοσοποιητικού συστήματος.
• Τα Τεστ δυσανεξίας τροφίμων συνήθως αναζητούν την παρουσία IgG (όχι IgE). Τα αντισώματα IgG δεν έχουν αποδειχθεί ότι αναγνωρίζουν αξιόπιστα είτε τροφικές αλλεργίες είτε ευαισθησίες. Οι περισσότεροι άνθρωποι παράγουν αντισώματα IgG μετά την κατανάλωση τροφής. Δεν είναι συγκεκριμένα για την ευαισθησία ενός ατόμου, αν και η προηγούμενη ή συχνή έκθεση σε ένα φαγητό μπορεί να προκαλέσει αυτά τα επίπεδα να είναι υψηλότερα. Που με πολύ απλά λόγια, αν σήμερα φάω ένα συγκεκριμένο τρόφιμο και αύριο εξεταστώ με τεστ δυσανεξίας, πολύ πιθανόν στο αποτέλεσμα να δείξει ότι έχω δυσανεξία στο συγκεκριμένο τρόφιμο!

Επειδή οι εξετάσεις αίματος IgG δεν έχουν αποδειχθεί ότι αναγνωρίζουν ευαισθησίες ή αλλεργίες στα τρόφιμα, υπάρχει έλλειψη στοιχείων που να υποστηρίζουν την πραγματοποίηση διατροφικών αλλαγών βάσει των ευρημάτων τους. Οι περιορισμοί που προτείνουν τα αποτελέσματα των εξετάσεων IgG μπορεί να σας οδηγήσουν στο να αποφύγετε άσκοπα υγιεινά τρόφιμα. Ή ακόμη, μπορεί να ωθήσουν τα άτομα με τροφικές αλλεργίες να συμπεριλάβουν τρόφιμα που θα μπορούσαν να είναι επιβλαβή για αυτά.

Επαγγελματικοί οργανισμοί που ειδικεύονται στη θεραπεία τροφικών αλλεργιών, ΔΕΝ συνιστούν δοκιμές IgG λόγω έλλειψης στοιχείων για αυτήν τη χρήση. Γι ‘αυτό και οι ασφαλιστικές εταιρείες δεν θα καλύψουν το κόστος αυτών των τεστ.

Οι καλύτερες επιλογές που έχετε αυτή τη στιγμή, αν πιστεύετε ότι ορισμένα τρόφιμα σας προκαλούν προβλήματα υγείας είναι να:

• Κλείσετε ένα ραντεβού με τον γιατρό σας και να εξηγήστε τα συμπτώματά σας.
• Μάθετε από τον πάροχο υγείας σας εάν χρειάζεστε παραπομπή σε αλλεργιολόγο για περαιτέρω δοκιμές.
• Ρωτήστε τον παροχέα σας πώς μπορείτε να μάθετε περισσότερα σχετικά με τις τροφικές αλλεργίες και τις δυσανεξίες στα τρόφιμα.

Ένας κλινικός διαιτολόγος μπορεί να σχεδιάσει ένα πρόγραμμα διατροφής για εσάς με βάση τη διάγνωση, τις ανάγκες υγείας και τις προτιμήσεις των τροφίμων σας!

Υ.Γ. Λυπάμαι πολύ που βλέπω κάποιους διαιτολόγους και άλλους “επαγγελματίες υγείας” να χρησιμοποιούν διάφορα απ’ αυτά τα τεστ δυσανεξίας. Αν γίνεται λόγω του ότι δεν γνωρίζουν την έρευνα γύρω από το θέμα, τότε είναι κακός επαγγελματισμός. Αν γίνεται λόγω κέρδους τότε είναι κακός επαγγελματισμός! 

Στέφανος Ματσούκας

Κλινικός Διαιτολόγος – Διαιτολόγος, MSc