ΠΡΟΣΘΕΤΑ ΤΡΟΦΙΜΩΝ: είναι όντως ασφαλή;
Διαβάζοντας μια συσκευασία ενός τροφίμου βλέπουμε συχνά διάφορες άγνωστες ονομασίες αλλά και αρκετά “Ε”. Ο καταναλωτής όπως είναι λογικό επειδή δεν τα γνωρίζει, τα φοβάται και προσπαθεί να τα αποφύγει. Τι είναι όμως όλες αυτές οι ονομασίες και τελικά είναι επιβλαβή για τον οργανισμό μας;
Με τον όρο «πρόσθετα τροφίμων» εννοούμε τις ουσίες που χρησιμοποιούνται στα τρόφιμα για λόγους όπως είναι η συντήρηση, ο χρωματισμός, η γλύκανση, η αντιοξείδωση και η πηκτικότητα/ σταθεροποίηση κατά τη διαδικασία παρασκευής τους. Τα πρόσθετα τροφίμων προέρχονται είτε από φυσικές είτε από συνθετικές ουσίες.
Η προσθήκη τους στα τρόφιμα γίνεται για να διατηρείται ποιότητα και η θρεπτική τους αξία, για να παρεμποδίζεται η ανάπτυξη μικροοργανισμών και να παρατείνεται η διάρκεια ζωής των τροφίμων στο ράφι, να αυξάνεται η ασφάλεια των τροφίμων καθώς και για να βελτιώνονται τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά του τροφίμου όπως το χρώμα, η υφή, η γεύση και η μυρωδιά.
Η ερώτηση που συνεχίζει να βασανίζει τους καταναλωτές είναι εάν αυτά τα πρόσθετα τροφίμων είναι ασφαλή. Ενώ οι περισσότεροι πλέον διαβάζουν την διατροφική ετικέτα, εντούτοις δεν είναι λίγες οι φορές που υπάρχουν ονομασίες ή/και νούμερα που είναι άγνωστα.
Είναι πολύ σημαντικό ο καταναλωτής να γνωρίζει ότι η χρήση των πρόσθετων τροφίμων, είναι νόμιμη διότι έχουν αξιολογηθεί από την ευρωπαϊκή αρχή για την ασφάλεια των τροφίμων (EFSA) και την επιστημονική επιτροπή για τα τρόφιμα (SCF). Ένα πρόσθετο τροφίμων θα εγκριθεί μόνο εάν η χρήση του πληρεί κάποιους συγκεκριμένους κανόνες.
Ήξερες ότι . . .
- Οι αριθμοί «Ε» είναι ένας τρόπος κωδικοποίησης για διαφορετικά πρόσθετα τροφίμων στην Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) και προέρχεται από τη λέξη Ευρώπη. Υποδηλώνει ότι τα πρόσθετα έχουν αξιολογηθεί και έχουν εγκριθεί ως ασφαλή από την EFSA.
- Η χρήση των πρόσθετων είναι πολύ περιορισμένη σε ορισμένα τρόφιμα, όπως είναι το γάλα, τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, το νωπό κρέας και το νερό. Αντιθέτως, τα είδη ζαχαροπλαστικής, τα πικάντικα σνακ, τα αρωματισμένα ποτά και τα επιδόρπια είναι προϊόντα που έχουν υποστεί μεταποίηση, επομένως επιτρέπονται περισσότερα πρόσθετα.
- Τα πρόσθετα τροφίμων πρέπει να αναγράφονται στον κατάλογο των συστατικών. Τα πρόσθετα πρέπει να αναφέρονται με την ονομασία της λειτουργικής τους κατηγορίας ή τον αριθμό EC (π.χ. Xρωστική ύλη – κουρκουμίνη ή Χρωστική ύλη: Ε 100)
Οι κύριες κατηγορίες πρόσθετων τροφίμων είναι :
- Αντιοξειδωτικά: Παρεμποδίζουν την οξείδωση στα τρόφιμα, αποφεύγοντας τη δυσοσμία τον αποχρωματισμό και την τάγγιση. Χρησιμοποιούνται σε διάφορα λίπη, στους χυμούς, τη μπύρα, στα δημητριακά κλπ.
- Συντηρητικά: συμβάλλουν στην διατήρηση της φρεσκάδας των τροφίμων και παρεμποδίζουν την αλλοίωση και την ανάπτυξη των παθογόνων μικροοργανισμών (βακτήρια, μύκητες ή μούχλα), διατηρώντας την ποιότητα και παρατείνοντας τη διάρκεια ζωής. Χρησιμοποιούνται σε αρτοσκευάσματα, στο κρασί, στα δημητριακά και σε ποτά.
- Χρωστικές ουσίες: Βελτιώνουν ή αποκαθιστούν το χρώμα, ώστε να αυξήσουν την ελκυστικότητα/ εμφάνιση τους προς τον καταναλωτή. Χρησιμοποιούνται σε διάφορα επεξεργασμένα τρόφιμα όπως είναι οι μαργαρίνες, οι μαρμελάδες, τα ζελέ, οι καραμέλες και τα αναψυκτικά.
- Ομογενοποιητές: Συμβάλλουν στην βελτίωση και διατήρηση ομοιόμορφης υφής ή αύξησης του ιξώδους για να πήξουν. Χρησιμοποιούνται κυρίως στα γαλακτοκομικά προϊόντα, σε παγωμένα επιδόρπια και μαργαρίνες (π.χ λεκιθίνες Ε322)
- Σταθεροποιητές: Προσδίδουν μια ομοιόμορφη δομή στα τρόφιμα. Χρησιμοποιούνται σε μαρμελάδες, σε σάλτσες, σε ζελέ και σε παγωμένα επιδόρπια.
- Γλυκαντικά: Οι γλυκαντικές ουσίες αντικαθιστούν πλήρως ή μερικώς τη ζάχαρη, προσφέροντας περεταίρω γλυκύτητα με ή χωρίς θερμίδες. Χρησιμοποιούνται σε ποτά, αρτοσκευάσματα, σε επιδόρπια (π.χ. επιδόρπιο γιαουρτιού), σε αναψυκτικά και τσίχλες.
Υπάρχουν οφέλη για τον καταναλωτή;
Η νομοθεσία της ΕΕ προβλέπει ότι τα πρόσθετα τροφίμων πρέπει να έχουν οφέλη και πλεονεκτήματα για τον καταναλωτή. Η χρήση των πρόσθετων τροφίμων βοηθάει στην:
- διατήρηση της ποιότητας και της διατροφικής αξίας του τροφίμου
- παροχή αναγκαίων συστατικών ή θρεπτικών στοιχείων για τρόφιμα ή ροφήματα που παρασκευάζονται για ομάδες καταναλωτών με ειδικές διατροφικές ανάγκες (π.χ. εμπλουτισμένα με βιταμίνη C ή εμπλουτισμένα με σίδηρο)
- διαδικασία παρασκευής, την προετοιμασία, την επεξεργασία, τη συσκευασία, τη μεταφορά ή την αποθήκευση ενός τροφίμου
- βελτίωση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων ενός τροφίμου
Με όλα τα παραπάνω αντιλαμβανόμαστε ότι η χρήση των πρόσθετων στα τρόφιμα είναι απαραίτητη διαδικασία για να μπορέσει ο καταναλωτής να λαμβάνει την πληθώρα των προϊόντων που καταναλώνουμε. Εναλλακτικά, η λύση βρίσκεται στην απόλυτη επιστροφή στη φύση όπου ο καθένας από εμάς θα καλλιεργούσε τα δικά του προϊόντα. Ακούγεται ιδανικό, αλλά οι σημερινοί ρυθμοί της ζωής μας δεν μας επιτρέπουν κάτι τέτοιο. Συνεπώς, επιλέγουμε προσεκτικά προϊόντα που καταναλώνουμε διαβάζοντας πάντα τις διατροφικές ετικέτες!
Χρυστάλλα Κατελάρη
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
Βιβλιογραφία:
- European Commission Press Release Database (2011) Questions and Answers on Food Additives [online] Available at: https://europa.eu/rapid/press-release_MEMO-11-783_en.htm [Accessed on 15th October 2019]
- Food and Drug Administration (2010) Overview of Food Ingredients, Additives & Colors. [online]. Available at: https://www.fda.gov/food/food-ingredients-packaging/overview-food-ingredients-additives-colors [Accessed 16th October 2019]