Πέψη Τροφής: ποια βασικά πρέπει να γνωρίζεις;
Η πέψη όπως πολύ καλά γνωρίζετε είναι μια διαδικασία που γίνεται στο πεπτικό σύστημα. Θεωρείται μια σημαντική διαδικασία, αφού δίνει στον οργανισμό τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά για να τα χρησιμοποιήσει σωστά και να καταφέρει να παραμείνει σε μια υγιή κατάσταση.
Σίγουρα έχετε ακούσει ή διαβάσει διάφορες πληροφορίες σχετικά με την πέψη των τροφών, ωστόσο γνωρίζετε τι πραγματικά συμβαίνει και ποια όργανα εμπλέκονται;
Οι πρωτεΐνες, τα λίπη και οι υδατάνθρακες -τα βασικά θρεπτικά συστατικά- καθώς και οι βιταμίνες, τα μέταλλα, τα ιχνοστοιχεία και το νερό, πρέπει να λαμβάνονται σε καθημερινή βάση σε συγκεκριμένες ποσότητες, ανάλογα με τις ανάγκες του κάθε ατόμου.
Ο όρος «πέψη» λοιπόν, αναφέρεται στο σύνολο των διεργασιών διάσπασης της τροφής σε μορφές που μπορούν ν΄ αξιοποιηθούν από τον οργανισμό. Μέσα από αυτή τη διεργασία θρεπτικά συστατικά διασπώνται σε μικρότερα μόρια ώστε να μπορούν να απορροφηθούν από το λεπτό έντερο και να μεταβολιστούν κατάλληλα στο σώμα. Απαραίτητα αφού αυτά είναι υπεύθυνα για να εκτελούν τις λειτουργίες του οργανισμού όπως η απελευθέρωση ενέργειας, η διατήρηση θερμοκρασίας του σώματος και σύστασης των υγρών, η ανάπτυξη και η ανακατασκευή των ιστών κ.α.
Στόμα: Η 1η φάση αρχίζει από το στόμα. Εδώ είναι που γίνεται η μάσηση της τροφής και τεμαχίζεται ελαττώνοντας έτσι το κίνδυνο πνιγμού. Με τον τεμαχισμό της γίνεται πιο εύκολη και η διάσπαση της στο στομάχι και στο έντερο. Αναμιγνύεται κατά τη μάσηση, με το σάλιο και έτσι πριν την κατάποση έχουμε τη λίπανση της τροφής, υποβοηθώντας στη μάσηση, στην κατάποση και στο αίσθημα της γεύσης και να μετακινείτε ευκολότερα στη γαστρεντερική οδό. Το ένζυμο που περιέχεται στο σάλιο, είναι η α-αμυλάση, το οποίο διασπά τις τροφές σε γλυκόζη.
Φάρυγγας – Οισοφάγος: Μετά την μάσηση δημιουργείται ο βλωμός. Με την προώθηση της τροφής ο βλωμός μεταφέρεται με τη γλώσσα εκούσια προς τα πίσω στο φαρυγγικό τοίχωμα. Μετά το περισταλτικό κύμα που δημιουργείται και προωθεί την τροφή προς τα κάτω, ταυτόχρονα γίνεται η χάλαση του άνω και κάτω σφιγκτήρα του οισοφάγου από τα νευρικά σήματα, δίνοντας έτσι σήμα ώστε να εισέλθει η τροφή στο στομάχι.
Στομάχι: Αυτό το κύριο όργανο λειτουργεί ως δεξαμενή αποθήκευσης για φαγητό, εδώ όπου γίνεται η ανάμειξη της τροφής με το γαστρικό υγρό που παράγεται από τους γαστρικούς αδένες. Στο στομάχι το γαστρικό υγρό και οι υπερβολικές ποσότητες οξέος που παράγει, συνεχίζουν την πέψη των τροφών και καταστρέφουν ταυτόχρονα μικρόβια προστατεύοντας τον οργανισμό από μολύνσεις. Ο χυλός που δημιουργείται στο στομάχι, προωθείται μετά στο δωδεκαδάκτυλο (το αρχικό τμήμα του εντέρου) σε σχετικά μικρές ποσότητες.
Ήπαρ: Το ήπαρ, ως το δεύτερο μεγαλύτερο όργανο, βρίσκεται στα δεξιά του στόμαχου, ακριβώς κάτω από το διάφραγμα και πάνω από το λεπτό έντερο. Το ήπαρ έχει πολλές διαφορετικές λειτουργίες στο σώμα, αλλά η κύρια λειτουργία του ήπατος όσο αφορά τη πέψη, είναι η παραγωγή χολής και η έκκριση της στο λεπτό έντερο για απορρόφηση των λιπών. Η χοληδόχος κύστη, που μοιάζει με μικρό αχλάδι, που βρίσκεται ακριβώς πίσω από το ήπαρ, χρησιμοποιείται για αποθήκευση της περίσσειας χολής από το λεπτό έντερο έτσι ώστε να μπορεί να επαναχρησιμοποιηθεί για την πέψη των μετέπειτα γευμάτων.
Πάγκρεας – Δωδεκαδάκτυλο: εκτός από τη ρυθμιστική λειτουργιά σακχάρου στο αίμα με την παραγωγή ινσουλίνης (ως μέρος του ενδοκρινικού συστήματος) είναι ο κύριος παραγωγός πεπτικών υγρών στο λεπτό έντερο για να ολοκληρωθεί η χημική πέψη των τροφών. Αυτά τα υγρά – το παγκρεατικό υγρό και εντερικό υγρό – απελευθερώνονται στο δωδεκαδάκτυλο και βοηθούν στην πέψη λιπών, πρωτεϊνών και υδατανθράκων και σε περαιτέρω διάσπαση θρεπτικών συστατικών για απορρόφηση. Ταυτόχρονα, χύνεται και η χολή (μετά τη συστολή χοληδόχου κύστης) στο δωδεκαδάχτυλο η οποία είναι απαραίτητη στην απορρόφηση λίπους.
Λεπτό Έντερο: Το λεπτό έντερο βρίσκεται ακριβώς κάτω από το στομάχι και καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος στην κοιλιακή κοιλότητα. Οι πτυχές (λάχνες) που υπάρχουν στο λεπτό έντερο χρησιμοποιούνται για τη μεγιστοποίηση της πέψης των τροφών, εκεί όπου γίνεται η περαιτέρω διάσπαση του φαγητού και η απορρόφηση των θρεπτικών ουσιών. Καθώς η περισταλτικότητα του εντέρου συνεχίζεται, τα απόβλητα από τη διαδικασίας της πέψης μετακινούνται στο παχύ έντερο.
Παχύ έντερο: Βρίσκεται ακριβώς κάτω από το στομάχι και αναδιπλώνεται γύρω από το ανώτερο και πλευρικό περίγραμμα του λεπτού εντέρου. Το παχύ έντερο εκκρίνει βλέννα, απορροφά το νερό και περιέχει πολλά συμβιωτικά βακτήρια που βοηθούν στην διάσπαση των αποβλήτων, για να εξαγάγουν ορισμένες μικρές ποσότητες θρεπτικών ουσιών. Τα άπεπτα υπολείμματα, με αρκετούς μικροοργανισμούς, καλύπτονται στο παχύ έντερο με βλέννα τα οποία αποβάλλονται στην αφόδευση.
Καταλήγοντας λοιπόν, μέσα από τη διαδικασία της πέψης οι έξι βασικές διαδικασίες του πεπτικού συστήματος, περιλαμβάνουν την κατάποση τροφίμων, την έκκριση υγρών και πεπτικών ενζύμων, την ανάμειξη και μετακίνηση τροφίμων και αποβλήτων μέσω των διάφορων οργάνων, τη διάσπαση τους σε μικρότερα μέρη, την απορρόφηση θρεπτικών ουσιών και την εξάλειψη των αποβλήτων μέσω του παχέος εντέρου.
Κωνσταντίνα Φιλίππου
Κλινική Διαιτολόγος Διατροφολόγος, MSc