Γάλα & Ορμόνες: Η Αλήθεια! (Μέρος Ι)
Αν υπάρχει κάτι ανησυχητικό για το γάλα τότε πιθανόν να μην είναι οι ορμόνες! Είναι ένα από τα in θέματα τελευταίως, κυρίως τα τελευταία 1-2 χρόνια. Συχνά κατακλυζόμαστε από ερωτήσεις τύπου “προκαλεί καρκίνο το γάλα;” ή “γιατί να συνεχίσω να καταναλώνω γάλα;” ενώ ερχόμαστε αντιμέτωποι ακόμα και με δηλώσεις όπως “σταμάτησα το γάλα”, “το γάλα είναι η αιτία των προβλημάτων μου”. Στην ερώτηση μας όμως “γιατί πιστεύετε ότι το γάλα είναι υπεύθυνο για οτιδήποτε κακό σας συμβαίνει;” ακολουθεί ένας μεγάλος δισταγμός, συνοδευόμενος με ενός λεπτού σιγή!
Όπως και με πολλά άλλα τρόφιμα, έτσι και το γάλα (και τα γαλακτοκομικά προϊόντα) έχουν πέσει θύμα του ψευδοεπιστημονικού φόβου – με επίκεντρο το ορμονικό περιεχόμενο του γάλακτος, και της προτεινόμενης τάσης του να προκαλέσει καρκίνο. Αλλά, πόσο αληθείς είναι άραγε αυτοί οι τρομακτικοί ισχυρισμοί;
Η αυξητική ορμόνη του βοδιού δεν έχει καμία βιολογική δραστηριότητα στον άνθρωπο.
Η περίφημη ορμόνη ανάπτυξης (growth hormone). Η ιδέα και μόνο της παρουσίας της σε ένα αθώο ποτήρι γάλα είναι αρκετή για να κάνει πολλούς ανθρώπους να γυρίσουν την πλάτη τους στο γάλα και να ενθαρρύνει ακόμη περισσότερους να κάνουν το ίδιο. Αλλά δεν υπάρχει τίποτα να φοβάται κάποιος, γιατί ακόμα κι αν το αγελαδινό γάλα περιέχει όντως μια μικρή ποσότητα αυξητικής ορμόνης, δεν έχει καμία σημασία αφού η αυξητική ορμόνη από μια αγελάδα δεν έχει καμία βιολογική δραστηριότητα στον άνθρωπο!
Η βόεια αυξητική ορμόνη (bGH = bovine Growth Hormone) είναι μια πεπτιδική ορμόνη. Με πολύ απλά λόγια αυτό σημαίνει ότι γίνεται από αμινοξέα, όπως και κάθε άλλη πρωτεΐνη που τρώμε και χωνεύουμε. Δεν υπάρχουν μελέτες που να δείχνουν ότι η αυξητική ορμόνη από το γάλα είναι σε θέση να επιβιώσει στην πέψη ή ότι θραύσματα από την πέψη της έχει οποιαδήποτε βιολογική δραστηριότητα στο σώμα μας. Στην πραγματικότητα, τίποτα δεν δείχνει ότι η αυξητική ορμόνη από τις αγελάδες έχει οποιαδήποτε συνέπεια στους δικούς μας υποδοχείς της ανθρώπινης αυξητικής ορμόνης. Αλλά και για τους πιο δύσπιστους, ακόμη και αν η βόεια αυξητική ορμόνη ήταν βιολογικά δραστική στον άνθρωπο – η ποσότητα της στο αγελαδινό γάλα είναι πολύ μικρή (1/1000 περίπου 1 γραμμάριο ανά λίτρο γάλακτος), και το 85-90% καταστρέφεται κατά τη διάρκεια της θερμικής επεξεργασίας του γάλακτος κατά τη διάρκεια της παραγωγής. Η απειροελάχιστη ποσότητα που απομένει, κατά πάσα πιθανότητα πέπτεται στο έντερο και απορροφάται ως αμινοξέα, όπως συμβαίνει και με οποιαδήποτε άλλη διατροφική πρωτεΐνη.
Το γάλα περιέχει την ίδια ποσότητα ΙGF-1 με το σάλιο σας.
Η IGF-1 (insulin-like growth factor-1) είναι μια πεπτιδική ορμόνη όπως και η αυξητική ορμόνη, αλλά οι δύο αυτές ορμόνες δεν είναι όμοιες. Η IGF-1 παράγεται από το συκώτι και πολλές από τις δράσεις της αυξητικής ορμόνης προκαλούνται μέσω της IGF-1. Πολλοί υποστηρίζουν ότι η αυξητική ορμόνη δεν διασπάται ούτε με την πέψη, ούτε με τη θερμότητα, αλλά συγχύζουν την αυξητική ορμόνη με την IGF-1, η οποία είναι λίγο πιο ανθεκτική. Έτσι, ακόμα κι αν υπάρχει μια σύνδεση μεταξύ της IGF-1 στα επίπεδα αίματος και την ανάπτυξη ορισμένων μορφών καρκίνου, ο φόβος για την ποσότητα της IGF-1 που βρίσκεται στο γάλα είναι εντελώς περιττή. Οι μελέτες δείχνουν καθαρά ότι η πρόσληψη IGF-1 από το αγελαδινό γάλα δεν έχει καμία αξιοσημείωτη βιολογική δραστικότητα σε ανθρώπους (ακριβώς όπως και με την αυξητική ορμόνη) ακόμα κι αν η IGF-1 των αγελάδων και των ανθρώπων είναι όμοιες.
Αυτό μπορεί να οφείλεται απλά στο γεγονός ότι οι συγκεντρώσεις της ορμόνης IGF-1 στο γάλα, είναι πολύ χαμηλότερες από τις συγκεντρώσεις της IGF-1 στα δικά μας πεπτικά υγρά που υπάρχουν στις γαστρεντερικές οδούς. Η ποσότητα της IGF-1 στο αγελαδινό γάλα είναι περίπου το ίδιο με την ποσότητα που βρίσκεται στο ανθρώπινο μητρικό γάλα, και πολύ πιο κάτω από τη δική μας καθημερινή ηπατική παραγωγή. Δεδομένου ότι η συγκέντρωση της IGF-1 είναι περίπου 100 φορές υψηλότερη στο αίμα μας από ό,τι είναι στο γάλα, δώστε προσοχή στο παράδειγμα που ακολουθεί:
Θεωρητικά μιλώντας, εάν ένα βρέφος καταναλώσει 1½ λίτρο αγελαδινό γάλα σε 1 ημέρα – από μια αγελάδα που δέχεται συνθετική ορμόνη αναπτύξης (Αμερικανικής παραγωγής, γιατί οι αγελάδες Ευρωπαϊκής γαλακτοπαραγωγής δεν παίρνουν θεραπείες αυξητικής ορμόνης, διότι η ΕΕ δεν το επιτρέπει στην παραγωγή γάλακτος) για να παράγει περισσότερη IGF-1 και ως εκ τούτου περισσότερο γάλα, η ποσότητα IGF-1 που θα πάρει το βρέφος από το γάλα, θα είναι τόσο ελάχιστη όσο και το 1% της ίδιας του παραγωγής. Η ποσότητα της IGF-1 στο γάλα είναι απλά πάρα πολύ μικρή για να έχει κάποια συνέπεια.
Νομίζω αυτά είναι αρκετά για σήμερα, το λιγότερο για να προβληματιστείτε και να σκεφτείτε αν όντως όλα όσα ακούτε έχουν έστω και μια μηδαμινή επιστημονική βάση ή όλα γίνονται και λέγονται για οποιοδήποτε άλλο σκοπό! Η συνέχεια στο επόμενο άρθρο. . .
Στέφανος Ματσούκας
Κλινικός Διαιτολόγος – Διατροφολόγος, MSc
Βιβλιογραφία:
Aune, D., Navarro Rosenblatt, D., Chan, D., Vieira, A., Vieira, R., Greenwood, D., Vatten, L. and Norat, T. (2014). Dairy products, calcium, and prostate cancer risk: a systematic review and meta-analysis of cohort studies. American Journal of Clinical Nutrition, 101(1), pp.87-117.
Brinckman, D. (2000). AgBioForum 3: The Regulation Of rBST: The European Case. [online] Agbioforum.org. Available at: http://www.agbioforum.org/v3n23/v3n23a15-brinckman.htm
Collier, R. and Bauman, D. (2014). Update on human health concerns of recombinant bovine somatotropin use in dairy cows. Journal of Animal Science, 92(4), pp.1800-1807.
FDA (2009). Report on the Food and Drug Administration’s Review of the Safety of Recombinant Bovine Somatotropin.Fda.gov. Available at: https://www.fda.gov/AnimalVeterinary/SafetyHealth/ProductSafetyInformation/ucm130321.htm
Grgurevic, N., Koracin, J., Majdic, G. and Snoj, T. (2016). Effect of dietary estrogens from bovine milk on blood hormone levels and reproductive organs in mice. Journal of Dairy Science, 99(8), pp.6005-6013.
Juskevich, J. and Guyer, C. (1990). Bovine growth hormone: human food safety evaluation. Science, 249(4971), pp.875-884.
Larsson, S., Crippa, A., Orsini, N., Wolk, A. and Michaëlsson, K. (2015). Milk Consumption and Mortality from All Causes, Cardiovascular Disease, and Cancer: A Systematic Review and Meta-Analysis. Nutrients, 7(9), pp.7749-7763.
Ma, J., Giovannucci, E., Pollak, M., Chan, J., Gaziano, J., Willett, W. and Stampfer, M. (2001). Milk Intake, Circulating Levels of Insulin-Like Growth Factor-I, and Risk of Colorectal Cancer in Men. JNCI Journal of the National Cancer Institute, 93(17), pp.1330-1336.
McLaughlin, J., Olivo-Marston, S., Vitolins, M., Bittoni, M., Reeves, K., Degraffinreid, C., Schwartz, S., Clinton, S. and Paskett, E. (2011). Effects of Tomato- and Soy-Rich Diets on the IGF-I Hormonal Network: A Crossover Study of Postmenopausal Women at High Risk for Breast Cancer. Cancer Prevention Research, 4(5), pp.702-710.
Qin, L., He, K. and Xu, J. (2009). Milk consumption and circulating insulin-like growth factor-I level: a systematic literature review. International Journal of Food Sciences and Nutrition, 60(sup7), pp.330-340.
Zang, J., Shen, M., Du, S., Chen, T. and Zou, S. (2015). The Association between Dairy Intake and Breast Cancer in Western and Asian Populations: A Systematic Review and Meta-Analysis. Journal of Breast Cancer, 18(4), p.313.